के अन्तरिक्षमा महिला गर्भवती हुन सक्छन् ?

काठमाडौँ- अन्तरिक्षमा जीवनलाई लिएर वैज्ञानिकहरू माझ धेरै प्रश्नहरू उठिरहेका हुन्छन् तर अब एउटा नयाँ प्रश्न उठेको छ कि के अन्तरिक्षमा मानव बच्चाको जन्म सम्भव छ ? यो प्रश्न निकै महत्त्वपूर्ण मानिएको छ किनकी यदि भविष्यमा मानव समाज अन्य ग्रहहरूमा बसोबास गर्छ भने त्यहाँ पनि मानवले जन्म लिन सक्छ कि सक्दैन भनेर जान्न महत्त्वपूर्ण हुनेछ ।

वैज्ञानिकहरूले अन्तरिक्षमा गर्भावस्थाको बारेमा धेरै अनुसन्धान गरेका छन् तर अहिलेसम्म यो प्रश्नको स्पष्ट र सन्तोषजनक जवाफ फेला पारेका छैनन् । सबैभन्दा ठूलो मुद्दा यो हो कि अन्तरिक्षमा शून्य गुरुत्वाकर्षण र विकिरणले मानव शरीरलाई असर गर्न सक्छ । विशेष गरी जब यो भ्रूणको विकासको कुरा आउँछ। शून्य गुरुत्वाकर्षणमा शरीरको सामान्य कार्यहरू प्रभावित हुन्छन् र विकिरणको जोखिम धेरै उच्च हुन्छ।

हो, महिला अन्तरिक्ष यात्रीहरू अन्तरिक्षमा गर्भवती हुन सक्छन् तर यसको मतलब यो होइन कि उनीहरूको गर्भमा हुर्किरहेको बच्चा पूर्णतया सुरक्षित हुनेछन् भन्ने यसै भन्न सकिन्न । अन्तरिक्ष वातावरणले भ्रूणको विकासमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ । शून्य गुरुत्वाकर्षण र विकिरणको अवस्थामा भ्रूण सामान्य रूपमा विकसित हुन सक्दैन। यसबाहेक अन्तरिक्षमा गर्भवती हुँदा महिलाको स्वास्थ्यमा पनि असर पर्न सक्छ। यसले बच्चाको मृत्यु वा जन्ममा जटिलताहरू निम्त्याउन सक्नेछ ।

अन्तरिक्षमा शून्य गुरुत्वाकर्षणको अवस्थाले शरीरका धेरै अंगहरू प्रभावित हुन्छन्, विशेष गरी हड्डीहरू । अन्तरिक्ष यात्रीहरूको हड्डी कमजोर हुन्छ र हड्डीको घनत्व ६ महिनाभित्र १२ प्रतिशतले घट्छ । यदि महिला अन्तरिक्ष यात्रीको गर्भावस्थामा अन्तरिक्षमा बच्चाको जन्म भयो भने त्यसैले शून्य गुरुत्वाकर्षण र विकिरणको कारण बच्चाको शरीरमा केहि असामान्यता देखिन सक्छ । उदाहरणका लागि उसको टाउको आकारमा ठूलो हुन सक्छ वा छाला पारदर्शी हुन पनि सक्छन् ।

यद्दपी यस प्रश्नको उत्तर जान्न वैज्ञानिकहरूले केही प्रयोगहरू गरेका छन् । उनले मुसाको सुकेको शुक्रकीटलाई फ्रिजमा राखेर अन्तरिक्षमा पठाएका थिए र ६ वर्ष पछि पृथ्वीमा फर्काएर निषेचित गरे । जसबाट १६८ मुसा जन्मिएका थिए तर यो प्रयोगमा विकिरणले मुसामा कुनै गम्भीर असर नगरेको देखियो । तर, यसले मानव जन्मको सन्दर्भमा कुनै सकारात्मक संकेत दिएको छैन ।

हाल वैज्ञानिकहरूले यस प्रश्नको कुनै स्पष्ट जवाफ छैन। यदि भविष्यमा अन्य ग्रहहरूमा मानव बसोबास भयो भने अन्तरिक्षमा मानव बच्चाको जन्म ठूलो प्रश्न बन्नेछ। यदि यो सम्भव छ भने विकिरण र शून्य गुरुत्वाकर्षणले यसलाई कसरी असर गर्छ भन्ने अझै एक रहस्यको रूपमा नै रहेको छ। यो अन्तरिक्षमा जीवन दिगो हुन सक्छ भनेर सुनिश्चित गर्न थप अनुसन्धान आवश्यक छ।