६ महिनामा वैदेशिक रोजगारीमा ४१३ को मृत्यु

काठमाडौँः चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ६ महिना (साउन–पुस)मा वैदेशिक रोजगारमा ४१३ नेपालीको मृत्यु भएको छ । यी मध्ये ४०६ पुरुष र ७ जना महिला रहेको वैदेशिक रोजगार बोर्डले जनाएको छ । पछिल्लो चार वर्षमा वैदेशिक रोजगारमा दुई हजार ६ सय ४३ जनाको वैदेशिक रोजगारीका गन्तव्यमै मृत्यु भैसकेको छ । 
वैदेशिक रोजगारीमा मृत्यु भएका नेपालीहरूको शव परिवारको चाहना बमोजिम नेपाल ल्याउने वा उतै अन्त्येष्टी गर्ने काम भइरहेको बोर्डका प्रवक्ता दीनबन्धु सुवेदीले बताए । 

आर्थिक वर्ष २०७५–७६ मा सरकारले पाँच वर्षभित्र वाध्यात्मक वैदेशिक रोजगारी अन्त्य गर्ने घोषणा गरेको थियो । बाध्यात्मक वैदेशिक रोजगारी अन्त्य गर्ने भनिएपनि स्वदेशमा रोजगारी सिर्जना गर्न सरकारले कुनै पहल गरेको छैन ।  गत आर्थिक वर्षमा र यस वर्ष भने कोरोना भाइरस महामारीका कारण वैदेशिक रोजगारमा जानेहरूको संख्या घटेको छ । कोभिड–१९ महामारीपछि श्रम गन्तव्यहरूमा रोजगारी गुमाएर ठूलो संख्यामा नेपालीहरू स्वदेश फर्कने अनुमान गरिएको थियो । महामारीका कारण सिर्जित लकडाउन लगायतका परिस्थितिका कारण गत वर्ष मार्चदेखि जुनसम्म नेपाल फर्कन चाहानेको संख्या उच्च रहेपनि सरकारले उद्दारका कार्यक्रम सञ्चालन नगरेपछि उनीहरू श्रम गन्तव्यमै रहन बाध्य भएका थिए । 

श्रम गन्तव्यहरूमा महामारी नियन्त्रणमा प्रभावकारी कदमसँगै आर्थिक क्रियाकलाप सुचारु भएपछि भने कामदारहरू स्वदेश फर्कनुपर्ने बाध्यतात्मक अवस्था रहेन । फलस्वरुप अघिल्लो आर्थिक वर्षमा कोभिड–१९ को ठूलो प्रभाव रेमिट्यान्समा नदेखिएको अर्थशास्त्री केशव आचार्य बताउँछन् । 

गत आर्थिक वर्षको असार महिनामा मासिक रेमिट्यान्स आप्रवाहले १०० अर्ब रुपैयाँको रेकर्ड कायम गरेको थियो । गत वर्ष कुल रेमिट्यान्स आप्रवाह ८ खर्ब ७५ अर्ब रुपैयाँ थियो । त्यसअघि आर्थिक वर्ष २०७५–७६ मा (महामारीको प्रभाव नहुँदा) पनि वार्षिक कुल रेमिट्यान्स ८ खर्ब ७९ अर्ब रुपैयाँ थियो । 

चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ६ महिनामा भने अघिल्ला दुई आर्थिक वर्षको अर्धवार्षिक अवधिको तुलनामा रेमिट्यान्स आप्रवाह बढेको छ । यस आर्थिक वर्षको ६ महिनामा ४ खर्ब ९४ अर्ब रुपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको छ भने अघिल्लो आर्थिक वर्षको ६ महिनामा ४ खर्ब ४५ अर्ब र त्यसअघि २०७५–७६ को पहिलो ६ महिनमा ४ खर्ब ४३ अर्ब रुपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको थियो । 

कोभिड–१९ महामारी शुरु भएपछि भने वैदेशिक रोजगारीमा जानेहरूको संख्यामा कमी आएको छ । यस आर्थिक वर्षमा ३० हजार ८ सय ३७ वैदेशिक रोजगारमा नवप्रवेशीका रूपमा बाहिरिएका छन् भने ४१ हजार ५ सय २९ ले नवीकरण गरी वैदेशिक रोजगारमा गएका छन् । सरकारले दक्षिण कोरिया लगायत मुलुकमा कोभिड–१९ को प्रभाव सामान्य हुँदै गएपछि लकडाउनकै बीचमा पनि जहाज चार्टर गरेर कामदार पठाउन सक्ने व्यवस्था गरेको थियो । 

वैदेशिक रोजगारमा खासगरी खाडी र मलेसियामा काम गर्नेहरू ‘थ्री’डी (डर्टी, डेन्जर र डिफिकल्टी) अर्थात् फोहोर, जोखियुक्त र कठिन  काममा सहभागी हुने भएकाले उनीहरूमा जोखिम उच्च हुने श्रम विज्ञ गणेश गुरुङ बताउँछन् । श्रमिकलाई पर्याप्त अभिमुखीकरण र कार्यस्थलको वातावरण र द्विपक्षीय श्रम सम्झौता गरेर मात्र श्रमिक पठाउने व्यवस्था उनको भनाइ छ । 

वैदेशिक रोजगारमा मृत्यु भएका कामदारका परिवारले  बीमा बापत् १४ लाख रुपैयाँ र वैदेशिक रोजगार बोर्डबाट क्षतिपूर्तिबापत् ७ लाख रुपैयाँ गरी कम्तीमा २१ लाख रुपैयाँ पाउने व्यवस्था २०७४–७५ देखि कार्यान्वयनमा आएको छ । 

आर्थिक वर्ष	मृत्यु हुनेको संख्या	महिला	पुरुष	वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्या		प्राप्त रेमिट्यान्स (रुपैयाँ)
				नयाँ	नवीकरण
२०७४ —७५	८२१	२१	८००	३६२०२३	२५८६०३	७ खर्ब ५५ अर्ब
२०७५—७६	७५३	२३	७३०	२४३८६८	२७२६१८	८ खर्ब ७९ अर्ब
२०७६—७७	६५६	१७	६३९	१९३९४५	१७७९८०	८ खर्ब ७५ अर्ब
२०७७—७८ अर्धवार्षिक	४१३	७	४०६	३०८३७	४१५२९	४ खर्ब ९५ अर्ब