कोभिडको कुन चरणमा छ नेपाल ?

काठमाडौँ : कोभिड-१९ सुरु हुँदा अत्तालिएको हाम्रो मन अहिले मत्थर भइसक्यो । विद्यालय, कार्यालय, यातायात, सिनेमा हल, सपिङ मल सबै खुल्न थालिसके । हामी हाम्रो पुरानै दैनिकीमा फर्किसक्यौँ । विज्ञहरुले कोभिडलाई विभिन्‍न चरणमा विभाजन गरेका छन् । त्योमध्ये विगतमा कोभिडको पहिलो र दोस्रो चरण चर्चामा आए । तर, अहिले हामी कोभिडको कुन चरणमा छौँ धेरैलाई थाहा छैन । थाहा भए पनि वास्ता छैन ।

कोभिड संक्रमणका विशेषगरी चार चरणहरू हुने विज्ञहरू बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार पहिलोपटक संक्रमण देखिनु कोभिडको पहिलो चरण हो । यो चरणमा संक्रमण कहाँ, कसमा र कसरी भयो भन्‍नेबारे थाहा हुन्‍छ । दोस्रो, चरणमा संक्रमण स्थानीय तहमा देखिन्‍छ । नेपालमा पहिलोपटक कोभिडको संक्रमण देखिँदाको चरण दोस्रो चरण हो । यो चरणसँगै संक्रमणको विस्तार हुन थाल्छ । यो चरणमा संक्रमितबाट सम्भावित संक्रमित व्यक्ति पत्ता लगाउन सकिन्‍छ । संक्रमणको शंका लागेका व्यक्तिलाई क्यारेन्‍टाइनमा राखेर परीक्षण गरिन्‍छ ।

तेस्रो, चरण सामुदायिक स्तरमा संक्रमण फैलिएको अवस्था हो । यसमा संक्रमित व्यक्ति कोबाट संक्रमित भयो भनेर अनुमान लगाउन मुस्किल पर्छ । यस्तो अवस्थामा ‘लकडाउन’ गरेर परीक्षण गर्ने गरिन्‍छ । चौथो, चरणमा संक्रमणले महामारीको रुप लिन्‍छ । संक्रमित र मृत्यु हुनेको संख्या बढ्दै जान्‍छ ।

सरुवारोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुनका अनुसार नेपालमा हामीले कोभिडका सबै चरण पार गरिसक्यौँ । ‘कोभिडको सबै फेजबाट हामी गुज्रिसक्‍यौँ,’ उनी भन्‍छन्, ‘कतिको त एन्टीबडी नै विकास भइसक्यो । तर, अहिले पनि सामुदायिक स्तरमा कोभिड बाँकी रहेकाले सर्तकता भने अपनाउनुपर्छ । समाजमा कोभिड अझै पनि घुमिरहेकै छ ।’

अहिले नै कोभिडलाई बेवास्ता गर्ने समय नआइसकेको उनी बताउँछन । ‘अहिले कोभिडलाई हामी बेवास्ता गरिरहेका छौँ, बिर्सिन थालिसकेका छौँ,’ उनी भन्‍छन्, ‘विदेशमा संक्रमणको संख्या कहिले तल कहिले माथि भइरहेको छ । हाम्रोमा पनि त्यस्तो हुन सक्‍छ । त्यसैले सजग हुनुपर्छ ।’ नेपालमा कोभिड मत्थर भइसकेको जस्तो देखिए पनि पूर्ण रुपमा निमिट्यान्‍न भने नभइसकेको उनी बताउँछन् ।

जनस्वास्थ्य वैज्ञानिक डा. समीरमणि दीक्षित पनि अझै कोभिड सामुदायिक स्तरमा घुमिरहेको बताउँछन । ‘कम्यूनिटीमा कोभिड अझै पनि घुमिरहेको छ,’ उनी भन्‍छन्, ‘परीक्षण कम भएकाले संक्रमितको संख्या घटेको जस्तो देखिएको मात्र हो ।’

भ्याक्सिन नआएसम्म अझै पनि ठुक्क नहुन उनी आग्रह गर्छन् । ‘भ्याक्सिन आएर ७० प्रतिशत मानिसहरुले भ्याक्सिन नलगाएसम्म  ढुक्‍क हुने अवस्था छैन,’ उनी भन्‍छन्, ‘जाडोमा संक्रमणको जोखिम झनै बढ्ने भएकाले ख्याल  पुर्‍याउनुपर्छ । परीक्षण नभएका र लुकेर बसेका केसहरु समुदायमा अझै धेरै छन् ।’

त्यस्तै विदेशमा नयाँ प्रजातिका भाइरसहरु पनि देखा पर्न थालेकाले सबैलाई सजग रहन उनको आग्रह छ । सरुवा रोग विशेषज्ञ अनुप सुवेदी जनस्वास्थ्यको क्षेत्रमा जुन देशले जसरी काम गर्छ त्यहीअनुसार महामारी घट्‌ने वा बढ्‌ने निर्धारण हुन बताउँछन् ।

‘अझै भिडभाड र जुलुस गर्ने अवस्था छैन,’ उनी भन्‍छन्, ‘धेरै मानिसहरुमा अझै संक्रमण भइसकेको छैन । उनीहरुमध्ये धेरैजना जोखिम समूहका पनि हुन सक्‍छन् । जेसँग रोगसँग लड्ने क्षमता कमजोर हुन सक्‍छ । त्यसैले तरकारी बजार, सपिङ मल र भिडभाड हुने ठाउँमा जाँदा विशेष ध्यान पुर्‍याउनुपर्छ ।’

बाहिरी देशमा संक्रमणको संख्या कम भएर फेरि बढेको कुरा बिर्सन नहुने उनी बताउँछन् । ‘चिनलाई त्यसको उदाहरणको रुपमा लिन सकिन्‍छ,’ उनी भन्‍छन्, ‘अरु ठूला शहरमा पुनः फैलिरहेको अवस्था छ । भ्याक्सिन आउन अझै पनि एक डेढ वर्ष लाग्‍छ । आएपनि आम जनताको पहुँचमा आउन निकै समय लाग्छ । त्यसैले सावधानीबाहेक हामीसँग अहिले अर्को विकल्प छैन ।’