आगामी वर्षभित्र भूकम्पले ध्वस्त बनाएका पुरातात्विक सम्पदाहरुको पुनर्निर्माण हुन्छ

काठमाडौँ - पुरातत्व विभागले आगामी आर्थिक वर्ष भित्र भूकम्पले ध्वस्त बनाएका पुरातात्विक महत्वका सम्पदाहरुको पुनर्निर्माणको काम सम्पन्न गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ । 

विभागका महानिर्देशक दामोदर गौतमले आगामी आर्थिक वर्षभित्र भूकम्पले ध्वस्त बनाएका सम्पदाहरुको पुनर्निर्माण कार्य सम्पन्न गरिसक्ने तर त्यसका लागि सरकारले आवश्यक बजेटको व्यवस्था गर्नुपर्ने बताए । 

सोमबार संघीय संसद प्रतिनिधिसभा अन्तरगतको अन्तराष्ट्रिय सम्बन्ध समितिको बैठकमा बोल्दै उनले बजेट अभावकै कारण गुम्बाहरुको पुनर्निर्माणको कामलाई अघि बढाउन नसकिएको पनि स्पष्ट पारे । 

 १२३३ वटा गुम्बा पुनर्निर्माण गर्नुपर्नेमा सरकारले २६ वटा गुम्बाका लागि १६ करोड बजेट दिएकाले त्यसलाई अगाडि बढाउन सक्ने अवस्था नरहेको महानिर्देशक गौतमको भनाई थियो । उनले एउटा गुम्बाको पुनर्निर्माण गर्न करिब ७ देखि ८ करोडसम्म लाग्ने अवस्था रहेकोतर्फ पनि सांसदहरुको ध्यानाकर्षण गराए । 

विभागका अनुसार पूरातात्विक महत्वका सम्पदाहरुको पुनर्निर्माणका लागि बजेटको साथै विज्ञताको पनि अभाव छ । महानिर्देक गौतमले भने, ‘भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणमा हामीले अहिलेसम्म ९२० वटा सम्पदा मध्ये ६९ प्रतिशत काम सम्पन्न गरेका छौं । यो वर्ष जुन कार्यक्रम संचालनमा छ । १५८ वटा सम्पदाहरुको पुनर्निर्माणको काम यस वर्ष ८२ प्रतिशत सम्पन्न गर्ने योजना छ । आवश्यक बजेटको व्यवस्था भयो भने सम्पदाहरुको पुनर्निर्माणको काम आगामी वर्षभित्र सम्पन्न गरिनेछ । अर्को समस्या के आईरहेको छ भने गुम्बा पुनर्निर्माणका लागि २६ वटा गुम्वा बनाउन १६ करोड बजेट दिइएको छ । एउटा गुम्बा निर्माणका लागि करिव ७–८ करोड बजेट लाग्छ । तर ६० लाख दिइएको छ । यसले पुनर्निर्माणको काम अघि बढाउन सकिएको छैन ।’

विभागले जनकपुरस्थित रामजानकी मन्दिरलाई विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गर्ने कामलाई पनि अघि बढाएको छ । महानिर्देशक गौतमले भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीको तिलौराकोटलाई पनि विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गर्नका लागि प्रक्रिया अघि बढाइएको जानकारी दिए । 

विभागले सम्पदाहरुको उत्खनन तथा संरक्षण कार्यलाई अघि बढाउन बजेट, जनशक्ति र विज्ञताको अभाव रहेको उल्लेख गर्दै त्यसको व्यवस्था गर्न पनि सरकारको ध्यानाकर्षण गराएको छ । 

बैठकमा बोल्दै सांसदहरुले सम्पदाहरुको पुनर्निर्माणको कामलाई अघि बढाउने गरी आवश्यक योजना बनाउन नसकेको भन्दै विभागको आलोचना गरेका थिए । पूर्वप्रधानमन्त्री एवम् नेकपा (एकीकृत समाजवादी) का अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले हाम्रा सम्पदाहरु पर्यटनसँग जोडिएको भन्दै त्यसको संरक्षण र विकासमा आवश्यक योजना बनाउन ढिलाई गर्न नहुने बताए । उनले रामजानकी मन्दिर, लुम्बिनीलगायतका सम्पदाहरुको उचित व्यवस्थापनमा ध्यान दिन पनि विभागलाई सचेत गराए । 

नेपाली काँग्रेसका सांसद दिव्यमणि राजभण्डारीले विभागले सम्पदाहरुको संरक्षण हुनेगरी योजनाबद्ध ढंगले काम गर्न नसकेको भन्दै असन्तुष्टि व्यक्त गरे । उनले पुरातात्विक महत्वका सम्पदाहरुको संरक्षण कार्यमा गम्भिर भएर लाग्नुपर्ने आवश्यक्ता पनि औंल्याए । 

सांसद राजभण्डारीले सिंहदरबारस्थित ग्यालरी बैठकको पुनर्निर्माणमा अझै ध्यान दिन नसकेको भन्दै आपत्ति जनाए ।