खोपका लागि ९३ करोड अग्रिम भुक्तानी लिएर निदाएको भारत

काठमाडौँ- छिमेकी राष्ट्र भुटानले सहयोग गरेको कोभिड-१९विरुद्धको अष्ट्राजेनिका खोप शुक्रबार बिहान ल्याइएको छ । जापानले दिने खोप आइतबारसम्ममा आइसक्ने जापानी दूतावासले जनाइसकेको छ । जापानले केही दिन अघि १६ लाख खोप दिने घोषणा गरेको थियो । पहिलो चरणमा आठ लाख खोप आउने भएको हो ।

योसँगै १३ लाख बढी नागरिकले  कोभिसिल्डको पहिलो डोज लगाएर बसेकाले दोस्रो डोज लगाउने सुनिश्चितता बनेको छ । नेपालमा कोभिसिल्ड खोप माघको दोस्रो सातादेखि लगाउन सुरु गरिएको थियो । सुरुवातीमा फ्रन्टलाइनर, सफाइकर्मी र सुरक्षाकर्मीले लगत्तै ज्येष्ठ नागरिकले समेत खोप लगाएका थिए ।

मुलुकमा कोभिडविरुद्धको खोप लगाउँदा सरकारमा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली थिए । भारतले अनुदानस्वरुप सिरम इन्स्च्युटबाट उत्पादित १० लाख कोभिसिल्ड खोप दिएको थियो । एउटा छिमेकी मुलुक भारतले उदार भएर खोप दिएपछि नेपालले खोप खरिदको प्रस्ताव गर्‍यो । लगत्तै सहमति खोप खरिदको सहमति पनि जनाएको थियो ।

२० लाख डोज खोप प्रति खोप ४ डलरमा किन्‍ने गरी सम्झौता भएको थियो । खरिद सम्झौता भएको सात महिना भइसकेको छ । खोप खरिद गर्न ९३ करोड रुपैयाँ अग्रिम भुक्तानी गरेको थियो । तर, महामारीमा खरिद गरेको खोप भारतले पठाएन अर्को छिमेकी मुलुक भुटानले भने नेपाललाई निशुल्‍क उपलब्ध गराएको छ । अन्य देशबाट खोप आइरहेको भए पनि भारतले भने रकम लिएर पनि अझै खोप दिएको छैन ।

२० लाख डोज खोप खरिद गर्ने सम्झौता भएपछि नेपाल सरकारले नागरिकलाई खोप लगायो । सम्झौताअनुरुप खरिद गरेको १० लाख खोप नेपालले ल्यायो तर बाँकी १० लाख डोज खोप भारतले निर्यात गर्न अनुमति दिएन । भारतमा कोभिड संक्रमण तीव्र रुपमा फैलिएकाले सन् २०२१ सम्ममा खोप निर्यातमा रोक लगायो ।

पछिल्लो समय विभिन्न मित्रराष्ट्रले नेपाललाई कोभिडविरुद्धको खोप उपलब्ध गराउने अभियान जारी छ । अमेरिकाले यसअघि १५ लाख बढी जोनसन एण्ड जोनसन कम्पनीको जान्सिन खोप प्रदान गरिसकेको छ । नागरिकले अहिलेसम्म खरिद गरेको खोप भन्दा अनुदानकै खोप लगाइरहेका छन् ।

असfर २८ गते सर्वोच्च अदालतले परमादेश जारी गरेपछि ओलीको सरकार ढलेको थियो । अदालतको आदेशपछि प्रधानमन्त्रीमा शेरबहादुर देउवा नियुक्त भए । स्वास्थ्य मन्त्रालयले खोप खरिद प्रक्रिया अघि बढाए पनि ओली सरकारले खरिद गरेको खोप देउवा सरकारलेसमेत ल्याउन नसक्दा भारतबाट ल्याइने खोप अनिश्चितता बन्दै गएको छ ।  

स्वास्थ्यराज्य मन्त्री उमेश श्रेष्ठले असोजसम्ममा एक तिहाइ नागरिकलाई कोभिडविरुद्धको खोप लगाउने घोषणा गरे । तर, उनको प्रतिबद्धता अधिकांश खोप कार्यक्रममा अनुदानमा भर परेको छ । श्रेष्ठले १०० दिने घोषणा कार्यक्रममा भारतमा खरिद गिरएको खोप असोजसम्ममा ल्याइने बताएका थिए । उनले घोषणा गरे पनि भारतले खोप दिने सुनिश्चितता गरिसकेको छैन ।

खरिद गरेको विषयमा स्वास्थ्य मन्त्रालय गम्भीर रहेको स्वास्थ्य सेवा विभाग अन्तर्गत खोप महाशाखाका डा. झलक शर्माले बताए । 'सरकारले चाहेर खोप नल्याएको होइन तर, खोप निर्यातकर्ता मुलुकले खोप नपठाएकाले आयात हुन सकेको छैन,' उनले भने ।

मन्त्रालयको तर्फबाट खरिद गरेको खोप आयात गर्न विभिन्न माध्यमबाट वार्ता भइरहेको डा. शर्माले बताए । खरिद गरिएको खोप ल्याउन वैकल्पिक माध्यम प्रयोग गरिरहेको उनको भनाइ छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयद्वारा खरिद गरिएको खोप आयात गर्न कूटनीतिक पहल गर्न परराष्ट्रलाई पनि आग्रह गरिएको उनले जानकारी दिए ।

भारतस्थित नेपाली दूतावासले खरिद गरेको खोप आयात गर्न विभिन्न माध्यमबाट पहल गरिरहेको छ । दूतावासले खोप निर्माता कम्पनी र सरकारसँग वार्ता गरिरहेको छ ।

भारतस्थित नेपाली दूतावासका प्रतिनिधिले खरिद गरेको खोप ल्याउनलाई पहल गरिरहेको परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता सेवा लम्सालले बताइन् । परराष्ट्रले भारतसँग गर्नुपर्ने सम्पूर्ण कूटनीतिक तहका वार्ता भारतस्थित नेपाली दूतावासले गरिरहेको उनले जानकारी दिइन् ।

'खरिद गरी रोकिएको खोप अड्किएकाले आयात गर्ने सम्पूर्ण जिम्मा दूतावासलाई दिएको छ,' लम्सालले भनिन्,'खरिद गरिएको नेपाल भित्र्याइने गरी काम भइरहेको छ ।'

यो पनिः

कोभिडविरुद्धको खोप ल्याउन निजी क्षेत्रले इच्छा देखाएनन्