नेपाली युवाले अमेरिकामा जन्माएको ‘जेबेक’, वर्ष दिन नबित्दै बन्‍यो बिलियन डलरको कम्पनी

स्थापनाको एक वर्ष नबित्दै अमेरिकी बजारमा ‘जेबेक कम्पनी’ एक बिलियन डलरको कम्पनी बन्यो । यो कम्पनी स्थापना गर्ने कुनै अमेरिकी नागरिक थिएनन् । चितवनबाट सन् २०१७ मा अमेरिका गएका एक नेपाली युवा थिए । नेपाली भएपछि उनको चर्चा नेपालमा त हुने नै भयो, त्योभन्दा बढी चर्चा उनले अन्तर्राष्ट्रिय स्टार्टअप बजार र मिडियामा पाए । यो कम्पनीले मुख्यतया काम गर्ने र गराउनेबीच पैसाको लेनदेन गराउँछ ।

चितवनका तिनै युवा सम्भव (साम) थपलिया सानैदेखि कम्प्युटर र कोडिङबारे उत्सुक थिए । नेपालमै बसेर काम गर्ने सोच उनले नबनाएका होइनन् । तर, यहाँको संरचना तथा सरकारी नीति आदिले गर्दा उनले नेपाल छाड्ने निर्णय गरे । प्लस टु  सकेर उनी उच्च शिक्षाका लागि अमेरिका उडे । 

कम्प्युटर प्रोग्रामिङ तथा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) मा उनको छुट्टै लगाब थियो । त्यही लगावका कारण २४ वर्षमा उनी प्रविधि कम्पनीहरूको उद्गम स्थल मानिने सिलिकन भ्याली पुगे । जहाँ उनले अथाह सम्भावनाहरू देखे र त्यसलाई नै आफ्नो कर्मथलो बनाउने योजना बुने । ‘आफ्नो जिज्ञासाको लागि एउटा आउटलेट खोज्न र विश्वको वित्तीय प्रणालीलाई मद्दत गर्ने कुरा सिर्जना गर्न म अमेरिका आएँ,’ सम्भवले इकागजसँग भने, ‘अमेरिका अवसरको देश भनेर चिनिन्छ । जहाँ सपनाहरू बनाइन्छ र कार्यान्वयन पनि गरिन्छ । अहिले म जहाँ छु, त्यो नै मेरो आवश्यकता हो ।’

अमेरिका पुगेपछि उनले मेन्लो कलेजमा स्नातक गरे । त्यसपछि उनी आफ्नै कम्पनी खडा गर्नेतर्फ लागे । हुन त उनलाई अमेरिकाका राम्रा–राम्रा कम्पनीबाट जागिरको अवसर नआएको होइन । तर, उनको लक्ष्य छुट्टै थियो ।

एक दिन सम्भव ‘चेन्जिङ वर्ल्ड्सः ह्वाट वेब–३ म्यान्स टु द जब मार्केट’ भन्ने शीर्षकमा कलेजमा आफ्नो प्रस्तुति दिँदै थिए । त्यति नै बेला उनलाई लाग्यो अबको समय भनेको ‘वेब–३’ को हो ।

त्यसपछि उनले कलेजमै साथी डेभिड थोमससँग मिलेर ए.एस.एम.आई. (आर्गुमेन्टेड एण्ड सेग्मेन्टेड मिडिया इन्टरफेस को–अपरेसन) को स्थापना गरे । यो त्यस्तो प्लेटफर्म थियो जसले बिटुबी एसएएएस (बिजनेस टु बिजनेस), स्ट्रिमिङ मिडियामा हुने घर्षणहरू हटाएर व्यवहारिक बनाउने सफ्टवेयर विकास गथ्र्यो । त्यसपछि उनले अर्को एआई (आर्टिफिसिएल इन्टेलिजेन्स) कम्पनी स्थापना गरे । सो कम्पनीले छोटो भिडिओ कसरी मोनिटाइज गर्ने भन्ने देखाउँछ । 

उनका पहिला केही प्रयासहरू खेर गए । ग्रुप इन उनको पहिलो उद्यममध्ये एक थियो । तर, उनको पछिल्लो प्रयास जेबेक भने विश्व चर्चित हुन पुग्यो ।

के हो जेबेक ?

जेबेक प्रोटोकलमा आधारित एक निरन्तर सेटलमेन्ट प्रोटोकल हो । यस प्रोटोकलले कुनै पनि बिचौलिया, बैंक र न्यूनतम सम्भावित लेनदेन शुल्कको आवश्यकता बिना सहज रूपमा सेकेन्डमा (स्ट्रिमबाट) पैसा पठाउने सुविधा दिन्छ । ‘जेबेक’ अन्य कम्पनीहरूसँग साझेदारी गरेर ती कम्पनीका कर्मचारीलाई  ‘रियलटाइम’ तलब दिने नवप्रवर्तनात्मक कम्पनी हो ।

हाल अमेरिकामा रहेका कम्पनीहरूलाई कामदार पाउन निकै गाह्रो भइरहेको छ । यसरी आफूले गरेको कामको पैसा रियल टाइममा भुक्तानी गर्ने बित्तिकै उनीहरूको कार्यमा समेत सकारात्मक प्रभाव पर्ने उनी बताउँछन् ।

अमेरिकामा काम गर्दा घण्टाको हिसाबले तलब पाइन्छ । तर, कर्मचारीले त्यो तलब एकै पटक दुई हप्तामा पाउँछन् । उनीहरू पैसा नहुँदा महँगो ब्याजमा पैसा सापटी लेनदेन गर्न बाध्य । अमेरिकामा सरसापट र ऋण पाउन निकै गाह्रो भएको उनी बताउँछन् ।

 ‘अहिले काम गरेको पैसा अहिले, आज काम गरेको पैसा आजै आउँदा सरसापट लिनु पर्दैन,’ सम्भव भन्छन्, ‘त्यो पैसा कतै लगानी पनि गर्न सकियो । कुनै राम्रो ब्याज आउने ठाउँमा पनि राख्न सकियो । यसका अनगिन्ती फाइदाहरू छन् ।

 यसकै समाधानका लागि आफूले जेबेकको सुरु गरेको उनी बताउँछन् । यसले यस्ता समस्याहरू समाधान गर्दै कर्मचारी र कम्पनी व्यवस्थापनबीच पुलको काम गर्ने उनको विश्वास छ । ‘महिनाको ३० हजार रूपैयाँ कमाउँदा निको हजार रूपैयाँ कमाइ हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘प्रत्येक दिन काम गरिसकेपछि त्यो पैसा कर्मचारीको हो । महिनाको अन्तिममा पैसा लिँदा अरुलाई सापटी दिएको जस्तो हुन्छ । प्रत्येक दिन पाउँदा त्यसलाई बैंकमा राखेर ब्याज पाउन सकिन्छ । कतै लगानी गरेर आम्दानी गर्न सकिन्छ ।’

नेपालमा पनि एक महिनामा बल्लतल्ल तलब आउँछ । आज कमाएको पैसा एक महिनापछि हाता लाग्दा पैसाको टाइम भ्यालु कम भइसकेको हुन्छ । यसकै समाधानको लागि उनले जेबेक कम्पनी खडा गरे।

सम्भव आफूले जन्माएको जेबेकलाई नेपाललगायत विभिन्न देशहरूमा फैलाउने तयारी गरिरहेका छन् ।

उनका अनुसार जेबेकले पहिलो राउण्डमा नै करिब ३० मिलियन अमेरिकी डलर फण्ड उठाएको थियो । अहिले कम्पनीको मूल्यांकन एक बिलियन डलरभन्दा बढी रहेको उनको दाबी छ । जेबेकले प्रत्येक कारोबारमा त्यसको केही हिस्सा प्राप्त गर्छ ।

हाल वेब–३ बाट ३ सयभन्दा बढी कम्पनीहरूले जेबेक प्रयोग गर्ने गरेको सम्भव बताउँछन् । जसमा स्टोनिड एप क्र्यू, ट्रिपन एप ट्राइव, स्रिंकोन, गेनोपेट्स, ड्रिपिज, र फ्रान्सियम जस्ता शीर्ष परियोजनाहरू समावेश छन् ।

अमेरिका गएको पाँच वर्षमै सम्भवको यो सफलता निकै लोभलाग्दो छ ।  अमेरिका आईटी क्षेत्रमा विकसित छ । जहाँ प्रत्येक दिन कम्तिमा सय सम्भावित परियोजनाहरू आईटी क्षेत्रद्वारा स्थापित विशाल बजारको कारण पप अप हुन्छन् । यसको विपरित नेपाललाई भने आईटी क्षेत्रमा फस्टाउन पूर्वाधारको अभाव र कानुनी अवरोधहरूले चुनौती दिएको छ ।

यसको एउटा कारण पुरानै कानुन हो । अर्को बैंकिङ क्षेत्र पनि हो । जसमा मध्यवर्ती च्यानल भएकाले निकै नाफा कमाएका छन् । नेपाल सरकारले जेबेक जस्ता ब्लकचेनमा आधारित ड्यापलाई वैधानिकता दिएको भए वित्तीय अवस्था र सूचना प्रविधि क्षेत्रको वृद्धिदर चौगुना हुने थियो । आइटी क्षेत्रभन्दा बाहिरका सर्वसाधारणहरू यसबाट निकै लाभान्वित हुने थिए ।

नेपालमै बसेर यो स्तरको कम्पनी बनाउन सकिँदैनथ्यो ? भन्ने प्रश्नमा सम्भव भन्छन्, ‘त्यो असम्भव जस्तै थियो । नेपालमा यस्तो कम्पनी खोल्ने कानुन र पूर्वाधार छैन । नेपाल सरकारको कार्यप्रणाली ढिलो छ । सरकारी नीतिलगयातका कारण पनि नेपाल बसेर त्यो कल्पना गर्न सम्भव छैन ।’

जेबेकमा उनले पहिलो प्राथमिकता नेपाली आइटी क्षेत्रका विद्यार्थीलाई दिने गरेका छन् । हाल जेबेकमा ५० भन्दा बढी कर्मचारीहरू छन् । जसमध्ये केही क्यालिफोर्निया मुख्यालयमा आधारित छन् भने बाँकी विश्वभरबाट काम गरिरहेका छन् । कम्पनीमा आधा कर्मचारी नेपाली छन् ।

सम्भवलाई आफ्नै देश, आफ्नै घरमा बसेर अमेरिकामा खोलेको जस्तो कम्पनी खडा गर्ने इच्छा छ । यसका लागि नेपालको विद्यमान नीति र कानुन प्रविधिमैत्री हुनुपर्ने उनी बताउँछन् । भन्छन्, ‘यति कुरा परिवर्तन भयो नेपाल फर्किएर यस्तै कम्पनी खोल्न कुनै समस्या छैन । अमेरिकामा मेरो घर छैन । मेरा लागि नेपाल नै घर मेरो हो ।’ सरकारले युवा जनशक्ति रोक्ने र प्रविधिमैत्री नीति बनाएर नेपाललाई आइटी हब बनाउन केन्द्रित हुने हो भने नेपाललाई सूचना प्रविधि हब बनाउन सकिन्छ ।